Dzieje
Sanktuarium w Świętej Annie znajduje się na tradycyjnym szlaku pielgrzymek zdążających na Jasną Górę, 35 kilometrów na wschód od Częstochowy. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia patronki tego miejsca, której cudowna figura, Święta Anna Samotrzeć, wyobrażająca św. Annę w towarzystwie Matki Bożej i Dzieciątka Jezus, czczona jest tu od ponad pięciuset lat. Zgodnie z dobrze udokumentowaną tradycją początki kultu św. Anny sięgają końca XV wieku. Wówczas w okolicznych lasach miało miejsce kilka cudownych wydarzeń.
W 1499 roku z polecenia proboszcza z Przyrowa, ks. Węgierskiego, w miejscu objawień ustawiono figurę ukrzyżowanego Chrystusa. Wkrótce zaczęli pielgrzymować do niej ludzie, a różnego rodzaju cudowne wydarzenia nie ustawały. Na początku XVI w. staraniem starosty olsztyńskiego Pawła ze Szczekocin, w miejsce Ukrzyżowanego wzniesiono drewnianą kaplicę, poświeconą św. Annie, umieszczając w niej figurę Świętej – drewniany, zachowany po dzień dzisiejszy, późnogotycki wizerunek.
Przez cały wiek XVI kult Świętej wzrastał. W 1554 roku krakowska mieszczka Anna Krokierowa, w miejsce zniszczonej już przez lata kaplicy wzniosła nową, również drewnianą, która przetrwała do początków XVII wieku. Przełomową datą w dziejach sanktuarium był rok 1609. Joachim Ocieski, kasztelan sądecki i starosta olsztyński oraz książę Janusz Ostrogski, kasztelan krakowski, w miejsce niewielkiej drewnianej kaplicy ufundowali kościół i klasztor bernardynów – Zakonu Braci Mniejszych św. Franciszka, szczególnych czcicieli Matki Bożej i św. Anny. Ponieważ teren, na którym miał stanąć kościół i klasztor należał do dóbr królewskich, toteż konieczne było uzyskanie zgody na fundację od króla Zygmunta III. Dokument królewski do dziś przechowywany jest pieczołowicie w klasztornym archiwum sióstr dominikanek.
W latach 1609-1617 wzniesiony został murowany kościół, przy którym zbudowano także osobną kaplicę ze słynącą już cudami figurą. 27 VIII 1617 r. biskup Tomasz Oborski, sufragan krakowski, dokonał konsekracji nowego kościoła pod wezwaniem Św. Anny. Świątynia była budowlą jednonawową, zbudowaną na planie krzyża, o półokrągłej absydzie, z kopułą nad środkiem nawy i jedną wieżą. Znajdujący się obok kościoła klasztor powstał nieco później, budowę jego ukończono bowiem w 1668 roku.
Ojcowie bernardyni byli opiekunami sanktuarium przez 250 lat. W tym czasie, dzięki ich pracy duszpasterskiej kult św. Anny rozszerzał się, masowo pojawiali się pielgrzymi, a sama figura Świętej coraz bardziej otaczana była wielką czcią wiernych. Od 1611 roku przy kościele istniało bardzo aktywne bractwo pod wezwaniem Świętej Anny, a w pobliżu klasztoru wyrosła niewielka osada, nazwana imieniem patronki sanktuarium.
W drugiej połowie XVIII w. w obrębie kościoła przeprowadzono prace remontowo-inwestycyjne w bardzo szerokim zakresie: dotychczasowe spróchniałe już stalle w chórze zakonnym zastąpiono nowymi,
a cały kościół powiększony został o kruchtę i o nową kaplicę z ołtarzem Matki Boskiej Pocieszenia. W kaplicy św. Anny wyzłocono ołtarz i ozdobiono go lustrami.
Położono też nową posadzkę w kolorach białym i czarnym (1774 r.), a dach kościoła pokryty został miedzianą blachą. Wzdłuż murów okalających plac przykościelny wzniesiono krużganki ze stacjami Drogi Krzyżowej (1777 r.).
Wnętrze kościoła ozdobione zostało figuralną polichromią, przedstawiającą sceny biblijne Starego Testamentu (1782-83 ).
W XIX wieku ojcowie bernardyni mocno zaangażowali się w działalność patriotyczną, szczególnie w okresie powstania styczniowego, dlatego w listopadzie 1864 roku zaborcze władze rosyjskie dokonały kasaty klasztoru. A pięć lat później, w 1869 r., ze skasowanego ukazem carskim klasztoru w Piotrkowie Trybunalskim przybyły do Świętej Anny siostry dominikanki. Pozbawione niemal całego mienia, skazane “na wymarcie” ( z zakazem przyjmowania nowych kandydatek do klasztoru) zastały budynki klasztorne w opłakanym stanie. Przez 5 lat stacjonowało tu wojsko carskie. Pokonując wiele trudności siostry powoli przystosowywały klasztor do wymogów życia klauzurowego. W 1881 r. wybuchł pożar, który zniszczył część kościoła i klasztoru, pogłębiając jeszcze bardziej trudności, z jakimi się zmagały. Na początku XX stulecia, na mocy ukazu tolerancyjnego, doczekały się jednak otwarcia nowicjatu i przyjęcia pierwszych kandydatek. Wkrótce przeprowadzona została w klasztorze głęboka reforma życia zakonnego.
Zniszczenia wojenne (I i II wojna światowa) na szczęście ominęły sanktuarium. Siostry bardzo mocno zaangażowały się w niesienie pomocy uchodźcom, otwierając drzwi klauzury dla rodzin, szukających u nich schronienia.
Dziś żyją tu zgodnie ze swoim kontemplacyjnym powołaniem, kontynuując równocześnie bernardyńską tradycję opieki nad zdążającymi na Jasną Górę pielgrzymami.
ODPUST ŚW. ANNY:
Kult św. Anny jest bardzo żywy w tej okolicy. 26 lipca, dzień św. Anny, jest dniem świątecznym, a w sanktuarium można w tym dniu uzyskać odpust.
25 lipca: msza św. i zakończenie nowenny do św. Anny godz. 18.00
26 lipca: msze św. godz.: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30 (uroczysta suma z procesją eucharystyczną), 17.00
ODPUST PORCJUNKULI (Matki Bożej Anielskiej):
2 sierpnia: msze św. o godz. 9.00, 11.30 i 17.00
Zdjęcia z odpustu św. Anny z r. 2017 wykonane przez p. Pawła Nawrockiego: http://pawelnawrocki.pl/2017/odpust_swanna